Szare Szeregi współpracowały z Delegaturą Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj oraz Komendą Główną Armii Krajowej. Całością konspiracyjnego ZHP kierowało Naczelnictwo, początkowo 5, a od zimy 1943/44 – 6-osobowe. Do sierpnia 1942 przewodniczącym Szarych Szeregów był ks. hm. RP Jan Mauersberger, po jego śmierci dr Tadeusz Kupczyński.
Nazwa Szare Szeregi została przyjęta w całym kraju dopiero w 1940. Początkowo kryptonim ten funkcjonował w Poznaniu. Geneza powstania kryptonimu związana jest z przeprowadzoną przez poznańskich harcerzy akcją informacyjną, podczas której roznoszono w godzinach wieczornych i nocnych ulotki do skrzynek listowych mieszkań zasiedlonych przez rodziny niemieckie z Litwy, Łotwy, Estonii. Rodziny polskie były przymusowo wysiedlane do Generalnego Gubernatorstwa, a rodziny niemieckie informowano o dobrowolnym opuszczeniu mieszkań przez Polaków. Ulotki, napisane w języku niemieckim, podające sprostowanie zostały podpisane inicjałami SS. Skrót rozwinęli w kryptonim Szare Szeregi harcmistrz dr Józef Wiza i harcmistrz Roman Łuczywek. Kryptonim przyjął się w Poznaniu, w Chorągwi "Ul Przemysław". Informację o przyjętej nazwie przywiózł do Warszawy podharcmistrz Witold Marcinkowski. Nazwę przyjęto z poleceniem wprowadzenia kryptonimu w całej podziemnej organizacji harcerskiej.
"Zawisza" – 12-15 lat
Drużyny "Zawiszy" nie brały w zasadzie udziału w walce bieżącej. Natomiast przygotowywały się do pełnienia służby pomocniczej, a nauką na tajnych kompletach – do odbudowy Polski po wojnie. Spośród służb pomocniczych, pełnionych w okresie "przełomu", najbardziej znana jest zorganizowana w czasie powstania warszawskiego Harcerska Poczta Polowa.
"Szkoły Bojowe" (BS) – 16-18 lat
Drużyny BS pełniły służbę w małym sabotażu, będącym akcją propagandową skierowaną do ludności polskiej (w Warszawie w ramach organizacji "Wawer-Palmiry"). Akcja obejmowała pisanie na murach, rozlepianie afiszy i nalepek, rozdawanie ulotek, kolportaż fikcyjnych dodatków nadzwyczajnych do gazet, podłączenie się do niemieckich megafonów, zrywanie niemieckich flag, usuwanie z wystaw i gablot niemieckich fotografii, gazowanie kin. Do najgłośniejszych akcji należy zdjęcie niemieckiej tablicy z pomnika Mikołaja Kopernika w Warszawie. Wykonywana przez drużyny BS akcja "N" była destrukcyjną akcją propagandową, skierowaną do Niemców, polegającą głównie na podrzucaniu dywersyjnych ulotek i gazetek. Drużyny BS uczestniczyły w akcji "WISS" ("Wywiad – Informacja Szarych Szeregów"), polegającej na obserwacji niemieckich wojsk i ich ruchów. W ramach przygotowań do "przełomu" drużyny BS przechodziły przeszkolenie wojskowe, otrzymywały przydziały do jednostek AK (np. jako poczty dowódców, oddziały łączności i oddziały rozpoznawcze). Do okresu odbudowy przygotowywali się chłopcy z BS, podobnie jak z "Zawiszy", ucząc się. W powstaniu warszawskim walczyli w Śródmieściu jako kompania, a w innych dzielnicach jako plutony piechoty.
"Grupy Szturmowe" (GS) – powyżej 18 lat
Drużyny GS, podporządkowane "Kedywowi" (Kierownictwu Dywersji) AK, pełniły służbę w "wielkiej dywersji". W Warszawie w sierpniu 1943 utworzono z nich batalion "Zośka", którego 3. kompanię wydzielono do zadań specjalnych ("Agat", później "Pegaz"). Wiosną 1944 powstał z niej batalion "Parasol". Oddziały GS wykonały wiele akcji bojowych, w tym wysadzanie mostów kolejowych, pociągów, odbijanie więźniów (akcja pod Arsenałem, akcja w Celestynowie), likwidacja funkcjonariuszy aparatu terroru (Kutschera, Koppe, Burcki, oraz odpowiedzialnych za katowanie Jana Bytnara "Rudego": Schultza i Langego). Inne oddziały GS (np. Chorągwi Radomskiej i Krakowskiej) walczyły w oddziałach partyzanckich oraz prowadziły sabotaż kolejowy. Do "przełomu" oddziały GS przygotowywały się przez szkolenie w szkołach podchorążych (m.in. prowadzona przez Szare Szeregi Szkoła Podchorążych Piechoty Rezerwy "Agricola") i szkolenie na kursach niższych dowódców (motorowe i saperskie). Do okresu odbudowy powojennej drużyny GS przygotowywały się kończąc naukę szkolną, podejmując tajne studia wyższe oraz samokształcenie (w tym tematykę tzw. ziem postulowanych). W okresie "przełomu" wiele oddziałów GS brało udział w walkach oddziałów AK, w tym w marszu na pomoc Warszawie. W powstaniu warszawskim bataliony "Zośka" i "Parasol" walczyły na Woli, Starówce i Czerniakowie, ponosząc straty sięgające 80%. Kompania "Rudy" batalionu "Zośka" została nazwana przez Komendanta Głównego AK najlepszą kompanią Armii Krajowej. Batalion "Wigry" walczył na Woli i Starówce.
Podstawową zasadą programu było wychowanie przez walkę. Program został sprecyzowany w koncepcji Dziś – jutro – pojutrze.
- "Dziś" oznaczało okres konspiracji i przygotowanie do powstania
- "Jutro" – otwartą walkę zbrojną z okupantem, powstanie
- "Pojutrze" – pracę w wolnej Polsce
Ważniejsze akcje Szarych Szeregów
- Wieniec I i II – wysadzanie pociągów.
- Meksyk II – 26 marca 1943 – Akcja pod Arsenałem – odbicie 25 więźniów z niemieckiego konwoju policyjnego, w tym Jana Bytnara "Rudego", który zmarł po trzech dniach od ran, jakie hitlerowcy zadali mu podczas przesłuchań. Po akcji zmarli również: "Alek" – Aleksy Dawidowski i "Buzdygan" – Tadeusz Krzyżewicz. Dowódcą akcji był Stanisław Broniewski "Orsza", a jego zastępcą Tadeusz Zawadzki "Zośka".
- Meksyk III – odbicie Floriana Marciniaka (akcja odwołana).
- Celestynów – 20 maja 1943 odbicie transportu więźniów do Oświęcimia.
- Akcja Kutschera – 1 lutego 1944 – zamach (udany) na komendanta warszawskiej policji i SS Franza Kutscherę. Niemcy przestali rozstrzeliwać na ulicach miasta polskich patriotów.
- Akcja Koppe – nieudany zamach na szefa policji niemieckiej w Generalnym Gubernatorstwie.
- "Taśma" – Sieczychy – 20 sierpnia 1943 – likwidacja strażnic granicznych. Podczas tej akcji zginął Tadeusz Zawadzki "Zośka".
- "N" – akcja propagandowa wśród Niemców osłabiająca ich ducha walki.
- "M" – akcja Młodzież.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz